Święto męczennika.

– Dlaczego go spalili?
– Nie wiadomo.
Taką rozmowę polskich turystów można było usłyszeć w tym roku na przeciw pomnika Jana Husa na Rynku Staromiejskim w Pradze.

 

W dniu 6 lipca obchodzona jest pamiątka śmierci mistrza Jana Husa, kapłana, teologa i
profesora uniwersytetu w Pradze. Zyskał rozgłos jako kaznodzieja w Kaplicy Betlejemskiej w
Pradze, piętnując zepsucie obyczajów, gromadzenie bogactw materialnych, łączenie wielu
prebend kościelnych przez jedną osobę w celu uzyskiwania dochodów, sprzedawanie
odpustów, nepotyzm i symonię w kościele katolickim, którego był częścią. Swoje poglądy
rozpowszechniał w licznych pismach i wystąpieniach publicznych.
Wezwany na sobór w Konstancji w celu wytłumaczenia się z zarzutów o herezję, pomimo
gwarancji bezpieczeństwa udzielonych przez króla rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego,
został wtrącony do więzienia. Namawiany przez króla do odwołania swoich poglądów,
odmówił. Mógł w ten sposób ocalić życie, spędzając jego resztę w izolacji w klasztorze.
Wiedział jednak, że zrzeczenie się swoich idei może zachwiać wiarą jego zwolenników.
Został spalony na stosie 6 lipca 1415 r. Niedługo później w Czechach wybuchła rewolucja
zwolenników mistrza Jana, od jego nazwiska zwanych husytami.

Po wiekach do tradycji husyckiej nawiązali czescy działacze narodowi. Ojciec czeskiej
historiografii František Palacký uważał rewolucję husycką za szczytowy moment chwały
czeskiej historii. Filozof i socjolog Tomáš Garrigue Masaryk łączył tradycje husyckie
z postępowym przeznaczeniem i demokratycznym charakterem narodu czeskiego. W jego
ujęciu husytyzm miał wymiar światowy, poprzedzając reformację i renesans oraz
wyznaczając odejście od teokracji.
W dniu 6 lipca 1915 r. – dokładnie w 600. rocznicę spalenia Jana Husa – Masaryk ogłosił w
Szwajcarii swój projekt niepodległości Czech (wkrótce przekształcony w ideę powstania
Czechosłowacji). Miało to być państwo demokratyczne, związane z Zachodem. Oznaczało to
otwarte zerwanie z monarchią austro-węgierską, w której silną pozycję zachowywał kościół
katolicki. W 1918 r. Masaryk został pierwszym prezydentem Czechosłowacji.
W okresie międzywojennym obie rocznice – 5 i 6 lipca wyznaczały dwie odrębne tradycje
obecne w czeskiej kulturze – katolicką i protestancką. Zostały ustanowione w 1925 r. przez
państwo jako dni pamięci. Stawiane były przeciw sobie, wywołując głębokie spory polityczne
i emocje w życiu publicznym. Od 1990 r. stały się świętem państwowym (6 lipca wyłącznie
na terenie Republiki Czeskiej, 5 lipca zaś pozostaje świętem także na Słowacji). Dziś
współistnieją w Czechach jako wyznaczniki różnorodnej tradycji, nie budząc już dawnych
kontrowersji.

– Dr hab. Grzegorz Gąsior

 

 

Fot.: pomnik Jana Husa na Rynku Staromiejskim w Pradze (autor: Petr Vilgus, źródło: Wikipedia)