Projekt FNP Witamy w Polsce

W latach 2023-2025 prof. dr hab. Joanna Getka (Uniwersytet Warszawski) oraz Prof. Halyna Naienko (Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki), realizowały projekt: „”Welcome to Polszcza!” Analysis of the integration of young Poles and Ukrainians after 24/02/2022 for encouraging the adaptation of Ukrainian students in Poland.”, który uzyskał finansowanie w trzecim konkursie Fundacji Nauki Polskiej w programie DLA UKRAINY rozstrzygnięty.

Pełnoskalowy atak Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku spowodował falę uchodźczą na skalę niespotykaną w Europie po zakończeniu II wojny światowej. Ukraińcy migrowali do Polski i wcześniej, skalę zjawiska unaocznia jednak porównanie zjawiska na początku wojny (2014-2015) i w 2022 roku: wraz z początkiem ataku pełnoskalowego Rosji wobec Ukrainy migracja wzrosła 150 razy!

W projekcie przyjęto nowatorskie podejście: nagły, niespodziewany, a zarazem – biorąc pod uwagę fakt, iż wielu Polaków przyjęło uchodźców z Ukrainy do swoich domów – bardzo intensywny kontakt Polaków i Ukraińców po 2022 roku należy opisywać w kategoriach kolejnych faz szoku kulturowego. Wyróżnia się tu etap fascynacji, często określany jako faza turystyczna, etap szoku i związanego z nim dużego stresu i napięcia spowodowanego zderzeniem z nową nieznaną rzeczywistością, etap ożywienia, który następuje po opanowaniu kryzysu niepewności, który prowadzi do etapu akceptacji obcej kultury.

Co istotne, uznałyśmy, że w warunkach sytuacji polsko-ukraińskiego kontaktu kulturowego i kilkumilionowej grupy uchodźczej, szok kulturowy objął nie tylko przyjeżdzających Ukraińców, ale i przyjmujących ich Polaków, co znajduje potwierdzenie w wynikach badań socjologicznych przeprowadzanych wśród Polaków systematycznie przez CBOS. Ukazują one spadek akceptacji społecznej dla przyjmowania uchodźców z Ukrainy: od 94% w marcu 2022 do 53% we wrześniu 2024. Celem badania było przybliżenie się do odpowiedzi na pytanie o realny stan i poziom świadomości polskiej i ukraińskiej młodzieży akademickiej na temat sąsiadów i ich kultury, przy założeniu, że: 1) brak wiedzy stanowi pożywkę do działań dezinformacyjnych (przede wszystkim rosyjskich), co wzmaga napięcie polsko-ukraińskie 2) polsko-ukraiński kontakt interkulturowy wchodzi w opóźnioną drugą fazę: pełnego szoku, zniechęcenia, co może w najbliższym czasie wywołać odrzucenie, niechęć, zwłaszcza w warunkach podsycania ewentualnych konfliktów przez stronę trzecią – rosyjską 3) etap „ożywienia” to jest podjęcia konstruktywnej współpracy po przeżyciu szoku kulturowego możliwy jest dzięki zrozumieniu realiów i uwarunkowań.

W badaniu prowadzonym na jesieni 2023 na trzech uniwersytetach Ukrainy i Polski: w Kijowie, Łodzi i Warszawie wzięły udział trzy grupy respondentów (ogółem 120 osób): 1) Ukraińcy w Ukrainie, 2) ukraińscy studenci, którzy przenieśli się do Polski po rozpoczęciu inwazji na pełną skalę 24 lutego 2022 r. i rozpoczęli studia na polskich uczelniach po 1.10.2022 oraz 3) polscy studenci. Dobór grupy respondentów, uwarunkował zróżnicowanie kierowanych do nich ankiet, które przygotował polsko-ukraiński zespół badaczy w składzie: prof. Joanna Getka, prof. Hałyna Naienko, dr Monika Grącka, dr Rostysław Kramar. Ankiety miały podobną formę i zawierały ponad 100 pytań, zarówno zamkniętych (dwa typy pytań: autoocena znajomości wybranych zjawisk w skali od 1 do 6, gdzie 1 wskazywało na brak wiedzy w wybranym zakresie, 6 – pełną orientację w temacie oraz weryfikowana odpowiedź tak – nie), jak i otwartych, na temat wyobrażeń uczestników na temat Polski / Ukrainy. Konstrukcja ankiety pozwalała również na ocenę, na ile wybrane tematy / zjawiska są ważne, interesujące dla uczestników badania oraz wychwycenie ewentualnej obecności mitów kulturowych w kształtowaniu wyobrażeń wzajemnych.

Badanie ujawniło, że na zdecydowaną większość z pytań ankiet Polacy ani Ukraińcy nie znają odpowiedzi. Odsetek osób deklarujących brak wiedzy we wskazanych problemach wynosił, średnio 77%. 23% uczestników badania wskazało, że zna odpowiedź na wybrane pytania. W 24% przypadkach było to jednak wyobrażenie błędne. W efekcie w analizowanym zakresie brak wiedzy ma średnio 83% uczestników badania, co unaocznia, że pole dla rosyjskiej manipulacji jest szerokie ze względu na niską znajomość wzajemną realiów współczesnych Polski i Ukrainy, światopoglądu Polaków i Ukraińców, ale i historii, w tym najnowszej wpływającej na postrzeganie świata.

Zarazem średnio 84% uczestników badania wskazało, że chętnie dowiedziałoby się więcej o wskazanych zjawiskach, a średnio 16% badanych nie jest zainteresowanych problemami zawartymi w ankiecie, choć odpowiedzi oscylowały tu w okolicy 10%. Wysokie zainteresowanie uczestników kulturą sąsiadów daje nadzieje, że przy odpowiednio prowadzonej pracy kulturowej możliwe jest zbudowanie trwałych mostów współpracy polsko-ukraińskiej.

 

Wyniki badań zostały opublikowane w artykułach naukowych promowane w trakcie prelekcji i warsztatów oraz zebrane w formie poradnika „Witamy w Polsce”. Historia kultury polskiej dla Ukraińców i ukraińskiej dla Polaków. Praktyczny poradnik”

 

 

 

 

Artykuły:

1. Йоанна Ґетка, Моніка Ґронцька, Ростислав Крамар, РОЛЬ ПОЛЬСЬКО-УКРАЇНСЬКИХ НАУКОВИХ ПРОЄКТІВ У НАЛАГОДЖЕННІ ЕФЕКТИВНОЇ СТРАТЕГІЧНОЇ СПІВПРАЦІ В ЦЕНТРАЛЬНО-СХІДНІЙ ЄВРОПІ Інтермарум: історія, політика, культура № 13 (2023), s. 9-29, ISSN 2518-7694 (Print), ISSN 2518-7708 (Online)
2. Joanna Getka, „DEKOLONIZACJA I DEIMPERIALIZACJA POTRZEBNE OD ZARAZ!” DEKONSTRUKCJA ROSYJSKIEJ IMPERIALNEJ NARRACJI KULTUROWEJ JAKO WYZWANIE DLA WSPÓŁCZESNEJ SLAWISTYKI. BIAŁORUŚ, POLSKA, UKRAINA. „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej”17/2024 10.31338/2544-3143.si.2024-17.10
3.  Joanna Getka, Marek Olejnik, URBANONIMIA JAKO NARZĘDZIE BUDOWANIA TOŻSAMOŚCI NARODOWEJ UKRAIŃCÓW I BIAŁORUSINÓW W WARUNKACH KRYZYSU POLITYCZNEGO „Slavia Orientalis” TOM LXXIII, NR 3, ROK 2024 DOI: 10.24425/slo.2024.152649